زعفران گیاهی با خواص جادویی است که زادگاهش در ایران شناخته شده. زعفران با رایحه ایی قوی و گیرا با دارا بودن خواص دارویی ضد افسردگی و اضطراب به عنوان گیاهی نشاط آور از گذشته تا کنون شناخته شده است. زعفران در بسیاری از غذاهای آسیایی به ویژه در طعم دهی برنج و ماهی و در نان های سنتی انگلیس و مناطق بالکان مورد استفاده قرار می گیرد. از دیرباز تا کنون ایرانیان کلاله و خامه زعفران را جمع‌آوری و با خشکاندن آن، به عنوان چاشنی غذاها استفاده می کردند. زعفران سال هاست. که به جهانیان شناخته شده و عنوان گرانبها ترین ادویه جهان شناخته می‌شود.
زعفران عبارت تغییر یافته و یا عربی شده کلمه زَرپَران است. واژه فارسی برای گیاه زعفران، کُرکُم یا زَرپَران است که وارد زبان عربی شده و به تلفظ زعفران تغییر یافته. زعفران در تمامی دنیا شناخته شده. و با تلفظی همچون ریشه پارسی آن نامیده می شود به عنوان مثال در زبان ترکی زفرون و یا زفرو ، در عربی الزعفران، در زبان انگلیسی saffron، در زبان اسپانیایی azafrán، در زبان فرانسه safrane، در زبان ایتالیایی zaferano ، در زبان آلمانی Safran، و در هندی zuffron خوانده می شود.
محصولات گیاه زعفران از لحاظ کیفیت و ارزش مالی آن به صورت حرفه ایی در شش دسته به شرح زعفران سوپر نگین، زعفران نگین، زعفران شبه نگین، زعفران سرگل، زعفران پوشال قلمدار، زعفران پوشال معمولی در بازار های داخلی و خارجی شناخته می شود. که در ادامه مطلب قصد داریم به معرفی انواع زعفران و بویژه زعفران سوپر نگین پرسی که از گرانبها ترین آنهاست بپردازیم.
زعفران ایرانی محصولی با بازارهای جهانی:
ایران از دیرباز تا کنون بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان است. صادرات زعفران ایرانی به بیش از پنجاه کشور جهان که بزرگترین آنها روسیه، چین، اسپانیا، آلمان و امارات متحده عربی است که سالهاست. با زعفران ایرانی آشنا هستند. زعفران ایرانی از زمان کاشت، داشت و برداشت به صورت سنتی و با حفظ اصول پرورش یک محصول ارگانیک توسط کشاورزان پرورش داده شده و پس از طی مراحل کنترل کیفیت، گردگیری و بسته بندی توسط دستگاه های هوشمند و بروز جهانی توسط شرکت های صنایع غذایی معتبر محصولی با کیفیت برای عرضه در بازار های جهانی می شود.
کنترل کیفیت در زعفران صادراتی چگونه است؟
مراحل کنترل کیفیت زعفران و اعمال رتبه بندی به کیفیت آن منوط بر بررسی خلوص رنگ دهی آن به وسیله دستگاه ها مخصوص مجهز به تکنولوژی کروماتوگرافی دارد. زعفران به عنوان کالای با قیمت بسیار بالایی در بازارهای بین المللی کاندید انواع تقلب ها هستند.
تکنولوژی کروماتوگرافی یا لایه برداری نازک همراه با تجزیه و تحلیل تصویر (TLC-IA) و تکنیک های شیمی سنجی برای تأیید صحت مرغوبیت زعفران و شناسایی سریع نوع تقلبی نقش بسیار مهمی دارد.
تشخیص مرغوبیت زعفران و شناخت زعفران سوپر نگین پرسی :
تشخیص مرغوبیت زعفران کار دشواری است که حاصل تجربه و تبحر در کار کشت، داشت و برداشت این محصول با ارزش است. ابتدا لازم است بدانید هر رشته زعفران از دو بخش به شرح ذیل تشکیل شده. که در تشخیص انواع زعفران بسیار مهم است. که تصویر آن هم در زیر قابل رویت است.
بخش اول: کلاله (قسمت قرمز رنگ زعفران) که دارای خلوص بالایی از خواص زعفران است. که اندازه آن رابطه مستقیم با کیفیت زعفران دارد.
بخش دوم: خامه ( قسمت سفید رنگ زعفران) معمولا ۳ تا ۵ میلیمتر طول دارد در نیمه پایینی کلاله متصل است.
همانطور که در قبل اشاره شد این دو بخش دارای خواص بسیاری بوده که با خشک نمودن آن برای مصارفی همچون دمنوش و یا چاشنی غذا استفاده می شود.
مراحل غربال زعفران سوپر نگین پرسی :
ابتدا تمامی رشته های زعفران که شامل کلاله و خامه است. را به صورت دستچین چیده و آنها را با هم خشک می کنند. که به عنوان زعفران دسته و یا دخترپیچ نامیده می شود. این نوع زعفران با دارا بودن ناخالصی که همان بخش خامه (سفید رنگ) است. آن را به نام پوشال می شناسند. دارای خلوص پایین و رنگ دهی کمتری است. زعفران سوپر نگین پرسی زعفرانی است. با درصد خلوص بالا و تایید شده توسط واحد های کنترل کیفیت برای عرضه در بازار های جهانی است.
زعفران سوپر نگین پرسی زعفرانی است. که سه شاخه کلاله آن از هم جدا بوده و با حذف بخش خامه (بخش سفید رنگ) دارای خلوص بالای خواص درمانی و رنگ دهی بالاست. که بازارهای جهانی به خوبی با آن آشنا هستند.